Enige tijd geleden was ik het zo zat dat ik keer op keer aan het lijntje werd gehouden door de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ), dat ik mij bij de Nationale Ombudsman (foto: dr. A.F.M. Brenninkmeijer) beklaagd heb. Die heeft mij gelijk gegeven. In gewone mensentaal: IGZ is sloom en nalatig in het contact met burgers die zich over kwakzalverij beklagen, en mijn klacht is niet de eerste keer dat de Nationale Ombudsman zich genoodzaakt zag IGZ op de vingers te tikken. Toevallig komt het rapport van de Nationale Ombudsman op dezelfde dag op internet als de Kamervragen van Henk van Gerven over de ogenschijnlijke laksheid van IGZ om maatregelen te nemen tegen illegale HCG-kwakzalverij.
U kunt het rapport in kwestie hier vinden:
Samenvatting rapport 2011/147
Het hele verhaal kunt u lezen door op “Volledige tekst” aldaar te klikken,
De vier zaken die daarin genoemd worden, gaan alle vier over strafbare feiten die ik aan IGZ gemeld heb. De aanleiding was mijn klacht over het Natuurgeneeskundig Centrum Energy Healing. Dat maakte hele foute reclame en de Reclame Code Commissie heeft eigenlijk prima gereageerd op mijn klacht. Maar NGC Energy Healing overtrad ook ook de Geneesmiddelenwet.
Ik schreef dus naar IGZ en kreeg na twee weken bericht dat ik binnen vier weken meer zou horen. Niets daarvan. Tien weken na eerste melding vroeg ik waarom ik niets vernam. Geen sjoege. Toen heb ik 15 weken na mijn eerste melding mijn leed geklaagd aan de Nationale Ombudsman, en vermeld dat het niet de eerste keer was dat IGZ zo weinig van zich liet horen.
Natuurarts
Bij speurtochten op internet was ik in 2008 ‘natuurarts’ K. tegengekomen die helemaal geen arts was. Je mag jezelf geen arts noemen (of natuurarts) als je niet als arts in het BIG-register bent ingeschreven. Als je het toch doet, is de maximale boete 3700 euro. K. noemt zich trouwens ook naturopath, dat mag wel. K. beweerde dat hij erkend was door de eerste minister én de koningin. Bij zijn naturalisatie had hij namelijk een briefje van Balkenende gekregen, die hem feliciteerde en hem ook succes toewenste in zijn werk. Hij had verder een zelfgeschreven boek naar paleis Noordeinde gestuurd en een vriendelijk bedankje gekregen.
In de wet staat dat de burger aangifte kan doen als hem strafbare feiten ter kennis komen. Letterlijk:
- Artikel 161 Wetboek van Strafvordering: ‘Ieder die kennis draagt van een begaan strafbaar feit is bevoegd daarvan aangifte of klachte te doen.’
Voor ‘gewone’ misdrijven en overtredingen ga je dan naar de politie, maar voor dingen die met belasting en douane te maken hebben is er de FIOD, en voor overtredingen van de wet BIG, de Geneesmiddelwet en dergelijke is er de IGZ, zou je denken. Ik poogde aangifte te doen (al in mei 2008) maar hoorde verder weinig meer. Ik moest wel nog een formulier invullen om toestemming te geven dat mijn naam genoemd werd tegen de verdachte.
Medio 2009 ontving ik enkele e-mails die ongeveer als volgt luidden:
Een vriendin van mij met o.a. eeuwige hoofdpijn heeft zich gewend tot K. Zij kon meteen terecht, nam een appartement in … , gedurende 2 weken, en werd aldaar 2x daags bezocht door K. vergezeld door zijn echtgenote, die wel Nederlands sprak. Hij werkt met kruidendrankjes, 4 liter vocht per dag, bereidt zelf eiwitrijke saus. Moest 2x daags 3 kwartier met natte lakens op nek en rug zitten, door hemzelf bereide drankjes en soort poffertjes drinken en eten, + darmspoelingen [2x daags] met rare kruidenmengsels die elke 3 weken vanuit India worden ingevlogen. … Vriendin van mij doet het trouw en is inmiddels 9 kilo afgevallen, mag niks doen, behalve thuis zitten en kruidendrankjes, door hem zelf gemaakt, nuttigen. Ik vertrouw het niet.
Twee kruidendarmspoelingen per dag! Is die man gek geworden? Ik heb nog met de betrokkene gebeld, maar helaas is kwakzalverij legaal, behalve als er doden vallen, en bovendien moeten de slachtoffers of hun nabestaanden zelf aan de bel trekken. Het was voor mij aanleiding om twee artsen van het bestuur van de VtdK te vragen om een stuk over darmspoelingen te schrijven (een van de populairste artikelen op de site van de VtdK). Aan het eind van dat jaar belde ik IGZ nog maar eens op om te vragen hoe er nou mee stond. Ik hoorde dat er aangifte gedaan was bij het OM. Maar bij navraag bij het OM bleek men van niets te weten. Weer bellen met IGZ. Wat bleek? Men had de brief vergeten te versturen, maar die zou meteen op de post gaan. Ongeveer een jaar later (ik ben erg geduldig, toch?) probeerde ik weer uit te vinden hoe het gegaan was. Alweer wist men van niets bij het OM. Later bleek dat het OM de aangifte had teruggestuurd omdat er iets niet klopte en er nog aanvullend verhoor van K. nodig was, en pas op 10 december 2010 had IGZ de verbeterde aangifte ingeleverd, op dezelfde dag dat IGZ mij schreef dat ze echt al op 2 december 2009 aangifte hadden gedaan.
Bij twee andere zaken werd er ook door IGZ getreuzeld. Ik was op internet een genezeres op het spoor gekomen die zich op allerlei forums als arts presenteerde, en blijkens opmerkingen van forumleden zich ook als arts voordeed, zonder het te zijn. Daar had ik als secretaris van Skepsis ook e-mails over gekregen, vanwege haar agressieve optreden. Ik belde haar op om opheldering. Ze meldde zich aan de telefoon: ‘Met dokter V.’ . Haar opleiding was voorzover na te gaan slechts een genezerscursus aan een Chinese instelling. Ze had ook een Nederlands werkwoordwoordenboek geschreven. Het kostte IGZ een half jaar om deze zaak af te handelen. Men had ‘dokter V.’ gewoon per brief gevraagd of ze zich voor arts had uitgegeven, en genoegen genomen met een schriftelijke ontkenning.
Aangifte en boa’s
De National Ombudsman wijst erop dat art. 163 van het Wetboek van Strafvordering duidelijk is over hoe aangiften van strafbare feiten dienen te verlopen:
1. De aangifte van eenig strafbaar feit geschiedt mondeling of schriftelijk bij den bevoegden ambtenaar, hetzij door den aangever in persoon, hetzij door een ander, daartoe door hem van eene bijzondere schriftelijke volmacht voorzien.
…
3. De schriftelijke aangifte wordt door den aangever of diens gemachtigde onderteekend. Met een ondertekende aangifte wordt gelijkgesteld de aangifte die langs elektronische weg is gedaan, mits deze voldoet aan de bij of krachtens algemene maatregel van bestuur gestelde eisen. Bij algemene maatregel van bestuur kunnen beperkingen worden aangebracht in de gevallen waarin aangifte langs elektronische weg kan worden gedaan.
4. Op zijn verzoek ontvangt de aangever een kopie van de aangifte dan wel een kopie van het proces-verbaal van aangifte.
Bij IGZ meent men te kunnen volstaan met het doorsluizen van ‘meldingen’ die op de bureaus van inspecteurs belanden naar Bijzondere Opsporingsambtenaren (boa’s), die naar eigen inzicht kunnen oordelen of ze ergens werk van maken. De Nationale Ombudsman heeft ook kritiek op deze praktijk.
Enfin, IGZ heeft beterschap beloofd (‘bezig te optimaliseren’), maar u moet me maar vergeven als ik denk: eerst zien en dan geloven.
Nog een naschrift: De snelheid waarmee IGZ reageert, staat in schril contrast met de eisen die ze aan anderen stellen, met name aan artsen en ziekenhuizen. Wie de huisarts met spoed telefonisch wil spreken, moet volgens IGZ binnen 30 seconden contact hebben, en zo niet, dan komen er stevige boetes. Volgens mij moet je helemaal niet de huisarts bellen als het geen 30 seconden kan wachten, maar 112, maar goed. IGZ heeft het gecontroleerd of laten controleren en naar het schijnt klopte het bij een kwart van de huisartsen niet. Wat blijkt: men heeft in de Geneeskundige Adresgids gekeken voor de telefoonnummers, in plaats van in de telefoongids. Ik vind het moeilijk te geloven dat een kwart van de gegevens in de GA verouderd is, zo vaak veranderen huisartsen niet van telefoonnummer. Het aantal huisartsen dat wel van telefoonnummer verandert en dan niet een correctieformulier voor de GA invult en opstuurt zal nog kleiner zijn.
Maar hoog van de toren blazen als het om fouten van anderen gaat en zelf broddelwerk leveren, dat is irritant. Ik heb dan ook de Nationale Ombudsman geschreven op advies van een arts die deze gevoelens deelde.
Inderdaad JWN, als je als vakman die in het BIG-register staat ingeschreven je niet perfect aan hun regeltjes houdt, krijg je een kat. Ook als die regeltjes overdreven zijn en niets toevoegen. Ik heb dat meermalen ondervonden. Je mag kennelijk niet zelf practische oplossingen bedenken. Protocollen gaan voor, ook als die nutteloos zijn.
Ik heb steeds de indruk gehad dat ze bij IGZ liever tijd besteden aan onderlinge ruzies en de zoveelste reorganisatie dan aan het tegengaan van misstanden, waaronder kwakzalverij.
Wat ik mij afvroeg: hebben jullie weleens onderzocht wat er allemaal wordt vergoed door de ziektekostenverzekeraars aan alternatieve onzin? Ik las bijv. op jullie site het verhaal over resonantietherapie en dat de betreffende behandelaar dat heel slim onder de paraplu van zijn fysiotherapiepraktijk onderbrengt. Echt schandalig toch? Zeker gezien het feit dat de ziektekosten de pan uit rijzen!!
Ik heb wel eens een overzicht gemaakt van wat verzekeraars vergoeden. Dat kun je vinden op:
http://www.kwakzalverij.nl/1190/Alternatief_verzekerd_in_Nederland
In beginsel vergoeden verzekeraars wanneer de betrokkenen lid zijn van een club, maar vele alto’s zijn manusjes van alles en doen heel veel therapieën.
JW, is het mogelijk om buiten het blog om contact met jou of iemand van skepsis op te nemen? Ik heb een mail adres gevonden van wxs.nl, klopt dat mailadres nog? Het gaat om alternatieve therapie binnen een ziekenhuis dat ik graag even wil voorleggen.
Ja hoor, een mail naar skepsis@wxs.nl komt nog gewoon aan, eventueel via de knop “stuur een e-mail” op http://www.skepsis.nl/
@JWN bedankt voor de link, ik word er niet vrolijk van! Ik kan gewoon niet begrijpen dat verzekeraars nog steeds “alternatief” vergoeden. Volgens mij kost het ze alleen maar geld. Of denk ik te simpel?
Nee hoor, verzekeraars willen geld verdienen. Hoe verdien je geld? Door te zorgen dat de verzekeringnemers die wel premie betalen maar weinig kosten bij jou blijven. Jonge gezonde mensen met goede banen (dus hoger opgeleid) die ook aandacht aan hun gezondheid besteden. Dat is precies de groep waar je als verzekeraar wat aan hebt, en dat is ook de groep waarin alternatief geloof veel voorkomt.
Wat echt veel kost, is (a) een dag liggen in een ziekenhuis en (b) de laatste paar jaar van iemands leven. De rest is qua kosten franje.
Die alternatieve zorg kost de verzekeraar minder dan je denkt. Al je goed kijkt zie je dat bij allerlei aanvullende polissen allemaal extra’s worden geboden (die massa’s mensen ook wel zelf kunnen betalen) en een van die extra’s is dan bijv. homeopathie tot een maximum van 200 euro per jaar met ook nog beperkingen aan het aantal consulten en de vergoeding per consult.
Ik heb wel eens begrepen dat het prijsverschil van een aanvullende verzekering met alternatief en zonder alternatief maar een paar tientjes is, misschien zelfs minder. Hoe ze dat berekend hebben, weet ik niet.
Nou dat is dus eigenlijk een meevaller! Ik had ook niet gedacht dat alternatief geloof vooral bij jonge hoogopgeleiden voorkomt. Weer wat geleerd!
n.b complimenten voor jullie stichting! De onderwerpen zijn zeer interessant en leerzaam.
In 1985 deed NSS een onderzoek naar geloof in geheimzinnige krachten, op eigen initiatief. Men ondervroeg 813 18+-Nederlanders op 25/26 maart 1985.
Men ondervroeg bijvoorbeeld in welke mate men geloofde in ‘buitengewone vermogens’ . Zo vroeg men naar genezing door handoplegging, karakteranalyse uit handschrift en wichelroede en aardstralen. Ruim 40% gelooft dat het zeker of waarschijnlijk voorkomt, 20% zei misschien, 8-15% (van iedereen) zei dat ze deze mening op eigen ervaringen baseerden, en 20-35% van degenen die zeiden ‘zeker of waarschijnlijk’ baseerden dit op eigen ervaring.
Of de bovennatuurlijke werkelijkheid (voorspellende dromen, praten met doden, astrologie, handlijnkunde, telekinese, reïncarnatie of herinneringen aan vorige levens was men maar half zo positief.
Over spoken, contact met buitenaardsen, kabouters, elfen, hekserij, tovenarij, bezetenheid door duivel of vervloekte plaatsen (door vroegere misdaden) waren de meningen nog negatiever. Kwaad doen door tovenarij (‘stille kracht’?) werd nog wel door 12% geloofd. Dingen als (on)geluksgetallen of ongeluk door onder een ladder te lopen: zeker en misschien scooeden beide gemiddeld 5-6%.
Astrologie scoort verhoudingsgewijs laag, maar 13% denkt dat astrologie de eigen levensloop kan voorspellen, en slechts 2% heeft daar de eigen ervaring als bewijs voor.
Wie waren de bijgelovigen? 50% van de 18-24-jarigen waren sterk gelovig, en het is duidelijk dat het geloof minder was hoe ouder men was. Maar 34% van de 55+’ers was sterk gelovig, verder meer vrouwen dan mannen, en het verschil tussen godsdienstig maar niet bij een kerk en de kerkelijken was opvallend: 65% tegen 35%. Het bijgeloof was sterk (50%) in de grote steden en minder (29%) in het zuiden.
Ok naar opleiding waren er interessante verschilen:
47% van de 160 respondenten met hoger onderwijs was bijgelovig
46% van de 112 met middelbaar onderwijs
35% van de 156 met uitgebeeid lager onderwijs (ulo, mulo corresponderende met mavo en vmbo nu – hoewel mulo toen het nog bestond minstens zo pittig was als havo nu)
39% van de 381 met alleen lager onderwijs.
Als we kijken wat jongeren, (rand)stadsbewoners, en hoger opgeleiden zoal het meest fascineert:
jongeren: voorspellende dromen, praten met doden, zien van de toekomst, reïncarnatie:
randstedelingen: voorspellende dromen, gedachtelezen, grafologie, dingen laten gebeuren door ze te willen, zwarte magie, verhalen over eerder leven;
hoger opgeleiden: voorspellende dromen, praten met doden, magnetiseren, zien van toekomst, gedachtelezen, grafologie, telekinese, zie van dingen waar men niet bij is.
Tussen alle vormen van geloof (per groep bijeengenomen) zijn correlaties van 0,3 tot 0.4
Het is niet zo dat jongere hoger opgeleide onkerkse randstedelingen heel erg bijgelovig zijn, maar toch een flinke dot meer dan oudere Brabantse kerkgangers met alleen lagere school.
Wie of wat is NSS? Dit onderzoek(je) is uit 1985, is dat inmiddels dan niet gedateerd? Ik ga er van uit dat alle genoemde cijfers betrekking hebben op het onderzoek genoemd in de eerste alinea.
n.b in 1985 bestond de Mavo al een aantal jaren (ik deed zelf examen in 1984, maar dit terzijde)
Ik meen dat het toen NSS Marktonderzoek heette, in 2007 is “Interview NSS” opgegaan in Synovate. Het onderzoek is al oud, maar telkens als onderzoekers nagaan hoe newage-dingen, altogenezerij en dergelijk samenhangen met opleiding en dergelijke komt er hetzelfde uit.
Ik legde uit wat de mulo (=ulo) was (die werd in 1968 afgeschaft), maar na 2000 is de mavo weer althans gedeeltelijk in de vmbo opgegaan.
Zou het komen omdat het hip en trendy is om in die dingen te geloven? Of zoekt juist deze groep de “verlichting” omdat ze een stressvol bestaan leiden? (drukke baan, gezin etc)
Recent verschenen : “Zwevende gelovigen. Oude religie en nieuwe spiritualiteit” van cultuur- en godsdienstsocioloog Joep de Hart. Gebaseerd op gegevens van het SCP, helaas niet kunnen vinden tot welk jaar die gegevens gaan.
Aardige passage van De Hart over New Age ofwel spiritualiteit in de recensie van Hendrik Spiering in NRC 25-05-11 :
“In spirituele centra vind je vooral mensen tussen 40 en 55, in de kerken zijn ze gemiddeld ouder. De hogeropgeleiden doen aan yoga en mystiek, de lageropgeleiden aan alternatieve geneeswijzen en magie.”
Zou de combinatie van matig onderwijs (feitenkennis hoeft niet meer …) en vervanging van kerk door zelf gefabriceerd geloof (ietsisme; “men moet toch iets zijn” om Multatuli maar weer eens te citeren) hier debet aan zijn?
Ik weet het niet, maar ik heb ergens de indruk dat de liefde voor alternatieve geneeswijzen en dergelijke misschien in de jaren 60 en 70 begonnen is, toen allerlei alternatieve ideeën en oosterse wijsheden omhelsd werden, onder andere door bladen als Bres en Onkruid.
Daar komt misschien de negatieve publiciteit over wetenschappelijke onderwerpen ook nog bij. De verhalen over milieuvervuiling en Softenonkinderen zullen daar wel aan bij hebben gedragen. Men ontdekte dat de wetenschap misschien niet alles wist. Ook de groeiende aversie tegen autoriteit heeft hier mogelijk aan bijgedragen.
Maar is die mode niet allang voorbij? Daarom zocht ik naar verklaringen voor het heden.
De mode mag voorbij zijn, maar de invloed niet. Zie maar hoeveel tijdschriften zich in zekere mate met spiritualiteit bezig houden. Voor de hardcore liefhebbers zijn er nog steeds Bres (geloof ik) en Onkruid en voor de lichtere zweefteefjes en -reuen hebben we bijvoorbeeld een blad als Happinez.
Hoe het ook zij, ik noem zoiets meestal de wet van behoud van ellende (naar analogie van thermodynamische principes). Treurig maar waar. En Nederland zakt steeds meer weg t.a.v. de kwaliteit van het onderwijs. Ik heb er een hard hoofd in!
Ik heb het idee dat het juist het succes van de wetenschap en het daaruit voortvloeiende gezag maakt dat mensen ertegen in opstand komen terwijl ze het toch proberen te imiteren. De kitsch van de conventionele religie wordt geïmiteerd door de New Age, evenals het zalvende gepreek, inclusief hel en verdoemenis voor de ongelovigen. Ik geloof niet zo aan een groeiende aversie tegen autoriteit. Die aversie is er altijd geweest.
In elk geval had ‘de wetenschap’, en speciaal de medische wetenschap vroeger nog niet zoveel zinnigs te bieden. Maar hoe meer de geneeskunde kan, des te meer verwachtigen schept ze en des te meer teleurstellingen. En in tegenstelling tot Hans denk ik dat hoe meer mensen weten, des te meer ze denken ook van andere dingen verstand te hebben.
Neem nou zo’n Van Lommel. Die schrijft baarlijke nonsens over natuurkunde op. Gewoon wat populaire boekjes (van zijn eigen literatuurlijst nota bene) of wat Wikipedia-artikelen hadden hem al behoed voor een serie flaters.
In tegenstelling met…
Ik geloof echter dat we het wat dat betreft toch wel eens zijn, JWN.
Of heb ik misschien ergens geschreven of gesuggereerd dat hoe minder mensen weten, hoe meer…. (of het omgekeerde natuurlijk, of evt. zelfs de combinatie:minder … minder)?
Voor wat betreft de opstand tegen het succes van de wetenschap, zou dat dan weerstand tegen het absoluut onontkoombare zijn? Als er dan toch aversie tegen autoriteit zou zijn, past dat in dezelfde verklaring, heb ik zo’n idee (zonder het woord absoluut natuurlijk). De natuurwetten zijn nog onwrikbaarder dan de juridische wetten. Dus: tegen beter weten in met de hakken in het zand? Ik denk daarbij aan discussies over homeopathie…
Je merkte op dat het onderwijs minder, en ik voelde daar de suggestie in dat het daarom te verwachten is dat deze trend van domheid zich nog voort zal zetten.
OK, dan begrijp ik de onduidelijkheid. Naar mijn idee wordt het onderwijs steeds minder van kwaliteit en zakt Nederland verder weg op de ranglijst.
Er blijven gelukkig nog redelijk veel mensen over die meer weten. En daarop kan best van toepassing zijn dat die mensen denken ook van andere dingen verstand te hebben. De mensen die minder weten, zijn naar mijn idee vaak erg gemakkelijk beinvloedbaar, napraters, ‘gelovigen’. Dergelijke lieden kom ik op het gebied van homeopathie regelmatig tegen.