Het Zesde Zintuig
8. aflevering van 8 april
Naar aanleiding van aflevering 7 vroeg ik Ton Verlind, de mediadirecteur van de KRO, of het naar zijn oordeel geoorloofd is de kijkers doelbewust om de tuin te leiden. In de vorige aflevering waren er volgens mij sterke aanwijzingen dat men een essentiële scène had weggeknipt om de kijkers de indruk te geven dat er iets bijzonders gebeurde. Ook bij andere afleveringen was er reden om aan te nemen dat we soms niet zagen welke informatie de kandidaten met hun normale zintuigen verkregen, waardoor het ten onrechte leek alsof ze plotseling iets wisten. Het kwam ook voor dat het leek alsof een kandidaat een mogelijk juiste uitspraak had gedaan omdat men verzuimde te vertellen hoe onwaarschijnlijk deze was. Soms deed de commentaarstem zelfs aantoonbaar onjuiste mededelingen.
Ton Verlind liet mij weten dat “bewuste misleiding” op geen enkele manier met overtuigende feiten kan worden onderbouwd. Mijn opmerkingen over de zevende aflevering zijn in zijn ogen slechts “vage verwijten” waar hij weinig mee kan. Het productieproces werd al eerder tegen het licht gehouden, maar dat heeft volgens Verlind niet geleid tot twijfel over de integriteit van de betrokkenen. Vermoedelijk hangt het ervan af wat je verstaat onder misleiding en integriteit. Het valt moeilijk te ontkennen dat de prestaties van de kandidaten werden opgeklopt, maar dat zou je kunnen beschouwen als een geoorloofde manier om het wat boeiender te maken. Ik kan niet vaststellen met welke intentie bepaalde passages werden weggeknipt en of de kandidaten soms opzettelijk wat extra aanwijzingen en feedback kregen. Om te kunnen beoordelen wat er allemaal tijdens een sessie gebeurde, zou je in ieder geval alle beelden moeten kunnen zien, maar die zijn niet beschikbaar.
De illusionist Joe Pequerrucho zou vermoedelijk wel wat meer licht kunnen werpen op sommige gebeurtenissen, maar helaas mag hij zonder toestemming niet inhoudelijk reageren. Dit geldt ook voor anderen die aan het programma deelnamen. Bij wetenschappelijke tests behoren alle onderzoeksgegevens openbaar te zijn. Maar dat geldt niet voor een productiebedrijf zoals Tévé Holland. Dat lijkt vaak meer op een geheim genootschap doordat er grote commerciële belangen op het spel staan.
Test 1 – Waarom viel Chet Baker uit het raam?
Chet Baker was een vermaarde jazztrompettist, die gewaardeerd werd om zijn grote improvisatietalent. Maar hij was ook tientallen jaren lang een zware drugsgebruiker, wat hem goed was aan te zien. In de nacht van 12 op 13 mei 1988 viel hij uit het raam van zijn hotelkamer aan de Prins Hendrikkade in Amsterdam. Hij kwam met zijn hoofd op een betonnen paaltje terecht en overleed. Sommigen beweerden dat Baker uit het raam was geduwd, maar dat lijkt niet zo aannemelijk omdat de kamer van binnenuit was afgesloten en niets erop wees dat er een worsteling of handgemeen had plaatsgevonden. Er lag ook nog een behoorlijke voorraad heroïne en cocaïne in de kamer. Een andere optie is dat Baker zich opzettelijk naar beneden liet vallen. Ook daar zijn geen overtuigende aanwijzingen voor en het risico om een val van de eerste verdieping met zwaar letsel te overleven lijkt wat te groot.
Bob Hagen, de voorzitter van de stichting Jazz Impuls, zorgde ervoor dat er in 1999 ter nagedachtenis aan Chet Baker een plaquette werd onthuld aan de muur van het hotel. Hagen, die niet in de uitzending te zien was, vermoedt dat Baker het raam had geopend en in de vensterbank was gaan liggen om een luchtje te scheppen (het zou de volgende dag bijna 26 graden worden). Om de een of andere reden is het zware schuifraam naar beneden gevallen, waarbij Baker zijn evenwicht verloor. Hij greep zich nog vast aan een ketting, die aan het raam zat, maar deze brak af. Het raam was weer dicht toen Baker buiten op straat lag.
De kandidaten worden één voor één met een fietstaxi naar het hotel gebracht en mogen hun blinddoek pas afdoen wanneer ze in de hotelkamer zijn. Daar bevinden zich twee personen die Chet Baker hebben gekend: de voormalige impresario Ria Wigt en de bekende bassist en componist Hein van de Geyn, die meewerkte aan Bakers laatste concert in Rotterdam. De kandidaten kunnen beschikken over twee enveloppen. In de ene zit een handtekening van Baker en in de andere een foto. Joop vergeet de enveloppen dicht te plakken. De flappen staan tijdens de sessies gewoon open. Er is ook een zwarte envelop van ongeveer een meter hoog, die eveneens een foto van Chet bevat. Dit posterformaat kan een aanwijzing zijn dat het om een artiest gaat.
Zoals gebruikelijk kondigt Petra aan dat ze eerst even wat heen en weer gaat lopen. Dat kan nuttig zijn om een ruimte beter te verkennen. Ze loopt naar het achterste deel van de kamer. Daar zit een groot dakraam en een deur die naar de badkamer leidt. Petra beweert dat er in de deuropening een ruzie of woordenwisseling heeft plaatsgevonden. Wat later vraagt ze: “Is daar ook iets van een drumstel of een band of zo?” Ria Wigt begint meteen nadrukkelijk met haar hoofd te knikken. Dat doet ze voortdurend wanneer de kandidaten op het goede spoor zitten. “Artiesten, dat komt wel naar voren”, meent Petra, nadat ze de grote rouwenvelop bij Karin heeft opgehaald. Ze vertelt dat “hij” niet wilde dat iemand hem in zijn vrijheid beperkte. We zien Ria weer hevig knikken.
In een volgende scène kijkt Petra door het raam waar Chet Baker uit viel. Ze strijkt over de muur naast het kozijn en voelt nog steeds veel agressie, een soort woedeuitbarsting en iemand die buiten zinnen is geraakt. “Dan kom je toch al gauw terecht bij rare sjemische middelen”, denkt Petra, die inmiddels weet dat het om een losbandige artiest gaat. Plotseling kijkt ze weer even door het raam en zegt: “Mensen zijn hier wel op hele rare gedachten gekomen.” Karin haakt er op in: “Wat bedoel je dan?” Petra: “Echt hele rare gedachten.” Karin: “En wat voor iets bedoel je dan?” Petra: “Nou, als ik hier zo voor het raam sta, dan zijn hier mensen geweest die gedacht hebben om hier uit het raam te springen. Maar dan ben je natuurlijk wel buiten zinnen, hè?” Ria knikt veelbetekenend.
Het raam, dat bijna tot de vloer reikt, geeft Petra het idee dat er iemand uitgesprongen kan zijn. Ze gaat hierop door omdat Karin zich nadrukkelijk geïnteresseerd toont. In eerste instantie heeft ze het over “mensen” die op de gedachte kwamen eruit te springen. Zo peilt ze de reacties zonder het risico dat ze iets fout heeft, want ze zegt nog niet welke mensen ze bedoelt. In een volgend shot is Petra er zeker van dat het slachtoffer niet zelf naar beneden is gesprongen. Blijkbaar heeft ze inmiddels begrepen dat hij inderdaad uit het raam is gevallen. Volgens haar was er iemand anders bij betrokken. “Bedoel je dan duwen?”, vraagt Karin. “Daar probeer ik ook naar te kijken”, zegt Petra, die nu in de vensterbank is gaan zitten. “Want als je hier gewoon zo in de zomer lekker zit, het raam is open… Ja ik kom toch steeds terug naar dat onverwachtse uit die badkamer.” Petra beweert dat er een Surinaamse man uit de badkamer kwam, die Chet uit het raam heeft geduwd. Volgens haar heeft deze man de hotelkamer via het dakraam weer verlaten. We horen niet hoe aannemelijk deze hypothese is.
Liesbeth zegt dat ze een enorme kou voelt en bloed ruikt, waaruit ze afleidt dat het zoals gebruikelijk gaat om iemand die overleden is. “Jullie dragen zoveel leed bij je”, zegt ze tegen Ria en Hein, maar dat lijkt wat overdreven. Ze neemt aan dat het om een man gaat en raadt dat het zich circa twintig jaar geleden afspeelde. Liesbeth gooit nog wat balletjes op, maar die worden niet gevangen. Ze heeft het onder meer over “een soort niet echt gevecht” en “een ripdealachtig gevoel”. Ze vraagt ook of de man voor zaken in Amsterdam was en heeft het over een prostituee die hij niet wou betalen. Karin maakt er een einde aan door te onthullen dat ze in een voormalige hotelkamer van Chet Baker staan. Liesbeth probeert nog een klein succesje in de wacht te slepen door te melden dat ze een bakkersgeur rook toen ze het hotel binnenkwam. Misschien waren er verse broodjes of misschien rook ze de overwinning van Marchien Bakker al.
Marchien weet ook al snel dat de persoon is overleden. Terwijl ze in het midden van de kamer staat, krijgt ze een gevoel alsof ze zichzelf zo kan laten vallen. Ria schiet meteen toe om dit te voorkomen. “Volgens mij is hij ook achterover gevallen op de een of andere manier”, zegt Marchien, die een soort klap in haar nek voelt. Eerder gebeurde er volgens haar iets emotioneels, want ze krijgt een gevoel alsof ze veel moet huilen. Kijkend naar Ria, zwakt ze dit af tot: “Hij huilde niet, maar ik heb het gevoel alsof ik veel huilen moet. En ik krijg net of ik eigenlijk alles op een verkeerd pad gezet heb.” Ria begint nu zeer enthousiast te knikken, zodat Marchien nog even doorgaat: “Voor hem was dat op dat moment de juiste weg. Dat vond hij. Want jij hebt hem gewaarschuwd.” De laatste woorden zijn gericht aan Hein van de Geyn, die plotseling een vlaag van emoties boven voelt komen en zijn tranen even moet onderdrukken. Marchien ontfermt zich meteen over Hein. Ze legt haar hand op zijn schouder en herhaalt met kracht: “Jij hebt hem gewaarschuwd! Jij hebt hem gewaarschuwd: doe het niet!”
“Niet zo sterk”, zegt Hein beteuterd. Hij probeert de ontketende paragnoste wat te dimmen. “Nee”, beaamt Marchien, “maar je begrijpt wat ik bedoel! (…) Hij vond dat het allemaal wel kon. Maar het kon niet, het kon niet, het kon niet!” Marchien probeert de indruk te wekken dat ze precies weet waarover ze het heeft, maar dat valt sterk te betwijfelen. Ria en Hein stellen zich concrete dingen voor bij wat ze zegt. Haar woorden wekken bij hen allerlei herinneringen op aan Chet Baker. Het lijkt alsof Marchiens woorden veel betekenis hebben, maar in feite zijn ze zo vaag en algemeen dat ze op talloze situaties betrekking kunnen hebben. Na afloop vertelt Hein waar hij aan moest denken toen Marchien over de waarschuwing begon. De laatste keer dat hij Chet zag, zei hij bij het afscheid: “Be very careful. We need you.” Dat is wel een erg zwakke en verdraaide versie van Marchiens uitroep: “Doe het niet!” Wat niet?
Marchien lijkt aan het einde van haar Latijn, maar Karin blaast haar weer leven in door terug te komen op “dat achterover vallen wat je steeds voelt”. “Wat zou dat kunnen zijn?” Het is dus blijkbaar wel iets belangrijks! “Een ongeluk…?”, probeert Marchien, terwijl ze verontschuldigend lacht. Maar Karin wil er nu echt iets concreets uit zien te krijgen: “Een ongeluk, bedoel niet een auto-ongeluk, maar snap je, is het, was het, overkwam het hem? Of…?” Marchien staart met opengesperde ogen naar Karin, in de hoop iets meer duidelijkheid te krijgen. “Er zit iets anders achter”, stamelt ze. We zien Ria weer knikken en er zal een stukje weggeknipt zijn (zoals voortdurend gebeurt) voordat Marchien zegt dat het is alsof ze “een soort drugs” krijgt. Ook in de vorige afleveringen kwamen die regelmatig voorbij. Ria kan zich inmiddels niet langer stilhouden en zegt: “Niemand weet wat hier gebeurd is.” Karin voegt daar meteen aan toe: “Maar hij had wel drugs gebruikt.” Marchien weet deze feiten snel bij elkaar op te tellen en zegt tegen Ria: “Maar hij is gewoon achterover gevallen en ik denk dat hij zelfs dat raam open gegooid heeft en dat hij dus achterover eruit gekukeld is.” Ria beaamt het en we zien hoe Marchien met een brede grijns haar gezicht afwendt, terwijl ze waarschijnlijk denkt: “Voor de bakker!”
Test 2 – Een rendez-vous met Sylvia Kristel
Bij de tweede test proberen de kandidaten geblinddoekt uitspraken te doen over de actrice Sylvia Kristel, nadat ze van tevoren een armbandje van haar hebben bekeken. Zoals gebruikelijk krijgen we niet te horen hoe lang de sessies duren. We weten niet hoeveel uitspraken er in totaal werden gedaan. Er is geen reden om aan te nemen dat je een zesde zintuig nodig hebt om zo nu en dan iets te zeggen wat min of meer correct is. Erg specifieke uitspraken zitten er niet tussen.
Marchien zegt dat de foto van Sylvia plakt, waaruit ze afleidt dat er veel tranen in het spel zijn. Bij de foto van Arjan Erkel in aflevering 6 zei ze precies hetzelfde. Blijkbaar is het een onderdeel van haar repertoire, dat ze waarschijnlijk bij een spiritistische vereniging opbouwde. Marchien ziet een warme en gevoelige persoonlijkheid die ook eens “nee” moet durven zeggen, maar die aan de andere kant wel lekker relaxed op de bank kan zitten. Het is geen beschrijving waarbij je meteen aan Sylvia Kristel moet denken. “Ze is toch niet met een soort boek bezig?” Karin rekent het goed, want Sylvia heeft eerder een boek geschreven, evenals enkele voorgaande gasten in het programma. Zelfs Joop van Riessen en Inge Diepman scheven recentelijk een boek. Marchien sprokkelt ook nog punten bijeen met de haarkleur van Sylvia (“bijna dezelfde kleur als mijn haar”) en met een “wit hondje”, al was dat wel een flinke slag groter dan ze aangaf.
Petra heeft het over een krachtige persoon die met beide benen op de grond staat. Daar zullen veel bekende en ook onbekende Nederlanders zich in kunnen herkennen. Er is volgens haar “iets van hogeraf dat contact met deze vrouw probeert te zoeken”. Ze krijgt een enorme kracht van de “andere kant” en zoekt naar tekenen. Deze uitspraken passen beter bij Petra zelf dan bij Sylvia Kristel. Hoewel ze geblinddoekt is, heeft Petra zoals gebruikelijk pen en papier bij de hand. Ze schrijft haar vragen op en communiceert op deze wijze met engelen, die haar vertellen dat Sylvia oververmoeid is en veel moet slapen. Sylvia zegt er na afloop erg weinig over.
Liesbeth ziet een veelzijdig persoon die niet alleen kan acteren, maar ook dansen en schrijven. In plaats van dansen had ze eigenlijk schilderen moeten noemen. Liesbeth zegt dat ze een enorm applaus hoort, waaruit ze concludeert dat de persoon niet louter van de televisie bekend is. Ze ziet nu zowel film als televisie, wat door Karin wordt bevestigd. Liesbeth vraagt of Sylvia aan een nieuwe film bezig is. maar dat blijkt niet te kloppen. Dan komt dat nog wel, denkt Liesbeth.
Test 3 – De moord op Nadine Beemsterboer
De 20-jarige Nadine Beemsterboer werd op 2 december 2006 vermoord door haar voormalige vriend Gerold, een 34-jarige ex-marinier. Ze had vanaf haar 17de een relatie met hem gehad, waarmee haar ouders niet gelukkig waren. Ruim twee maanden eerder had ze er eindelijk een streep onder gezet en was ze teruggekeerd naar haar ouderlijk huis in Hoorn. Maar Gerold wou haar niet loslaten. Hij eiste dat ze naar Amsterdam kwam om een afscheidscadeau op te halen, anders zou hij rotzooi gaan trappen op een dancefeest in Hoorn, waar Nadine samen met een nieuwe date naartoe wou. In zijn woning bracht hij haar met messteken om het leven.
Nadine had veel succes met haar streetdancegroep en volgde een opleiding Communicatie aan een hogeschool. Ze wilde graag bekend worden en bij de televisie gaan werken. Na haar dood schuwden ook haar ouders de publiciteit niet. Ze vertelden hun verhaal aan journalisten, richtten de Nadine Foundation op, openden een website en brachten een dvd uit waarop Nadine dansend te zien is. Ze hadden er ook geen bezwaar tegen om de helderzienden van de KRO te ontvangen, want dat leek een goeie manier om Nadine nog meer onder de aandacht te brengen. Bovendien hadden ze het idee dat hun dochter soms nog als geest in de buurt was.
De kandidaten moeten zich verzamelen in Purmerend en worden van daaruit geblinddoekt over de snelweg naar Hoorn gereden, een afstand van ongeveer 20 kilometer. Op deze manier probeert men te voorkomen dat ze zich via Google kunnen voorbereiden op een mogelijke moordzaak die hen te wachten staat. Maar het is natuurlijk niet uitgesloten dat ze recentelijk iets over de dood van Nadine hebben vernomen. Dit geldt in het bijzonder voor Marchien, omdat zij in de buurt van Hoorn woont. De locale kranten en nieuwsmedia schonken veel aandacht aan de zaak. De resultaten van de kandidaten wekken echter niet de indruk dat ze over voorkennis beschikken.
Marchien is de eerste die de zolderkamer van Nadine betreedt. Inge Diepman heeft van tevoren een paar foto’s laten verwijderen om het niet te makkelijk te maken. Alleen een jeugdfoto van Nadine mag van haar blijven hangen. “Je hebt net al een badjas gekregen en die badjas is van de persoon waarvan dit kamertje ook was”, zegt Karin. Marchien neemt het gebruik van de verleden tijd meteen van haar over. Ze ziet een jonge vrouw, “want ze was niet zo oud volgens mij”. Dat is ook aan de kamer te zien. Wat later zegt Marchien: “Dat zou je je kind niet aanwensen. Dit is niet leuk.” Karin bevestigt de uitspraak. “Er is hier haar wat aangedaan. Ze kon niet wegkomen.”, vervolgt Marchien, die nu wat uit de koers raakt, want de moord vond elders plaats.
“Weten ze wie dat gedaan heeft?”, vraagt Marchien in een later shot. Karin heeft moeite om de vraag niet hardop te beantwoorden. Marchien zegt dat ze er twee personen bij te zien krijgt, twee jongens. Dat lijkt niet te kloppen, want er was maar één dader, die al 34 was. Maar de zus van Nadine, die in de woonkamer samen met haar ouders naar de beelden kijkt, merkt op dat Gerold twee persoonlijkheden had. Wat later horen we Marchien zeggen: “Het is eigenlijk uit een soort jaloezie ontstaan.” Ze herhaalt het nog een paar maal, terwijl Karin instemmend knikt. Als het weer een moordzaak is, dan lijkt jaloezie in dit geval een aannemelijk motief, behalve wanneer de KRO niet meer zou terugschrikken voor lustmoorden.
Nu het motief gevonden is, borduurt Marchien daarop voort, terwijl Karin blijft knikken. “Ik hoor zeggen: jij niet voor mij, ik niet voor jou. En daar bedoel ik eigenlijk mee: jij niet naar een ander. Zo’n gevoel krijg ik. Jij niet naar een ander. Ik krijg het gevoel dat het meisje vrij wilde zijn. En hij accepteerde dat gewoon niet. Jij niet, jij niet, niemand niet, ik niet, jij niet.” Karin zegt dat het klopt, waarna Marchien nog een keer benadrukt: “Dat hoor ik heel duidelijk: ik niet, jij niet.” De familieleden van Nadine blijken hier veel in te kunnen herkennen. Aan het slot maakt Marchien nog wat onheldere opmerkingen over een “tweede man in het spel” en na afloop omhelst ze in woonkamer de vader van Nadine, op verzoek van zijn overleden dochter. Marchien hoort Nadine ook zeggen: “Mam, laat me los.” Maar dat is voorlopig gemakkelijker gezegd dan gedaan.
Liesbeth vermoedt evenals Marchien dat er in het huis iets gewelddadigs is gebeurd. “Er was niemand thuis toen het gebeurde. Weet jij dat?”, vraagt ze. Maar Karin gaat er niet op in: “Zeg eerst maar wat je…” Liesbeth vervolgt het verkeerde spoor en ziet hoe het slachtoffer iemand binnenliet die ze kende. Ze meent dat er iets ergs gebeurde met Nadines hoofd en zegt dat ze een gevoel krijgt alsof ze in een horrorfilm zit. “Ik hoor jaloezie, jaloezie, jaloezie. Ja, een enorme ruzie is hier geweest.” Die jaloezie klopt wel, maar doordat Liesbeth nog steeds nadrukkelijk op de verkeerde locatie zit, klinkt het lang niet zo overtuigend als het verhaal van Marchien.
In tegenstelling tot haar collega’s beseft Petra opmerkelijk genoeg niet dat Nadine overleden is. Ze omschrijft haar als energiek en enthousiast en krijgt onder meer de letters J en N (“van Nico”), de naam Chantal en de plaats Alkmaar door. Chantal was de naam van een vriendin die Nadine sprak voordat ze naar Amsterdam ging, maar dat was niet zo erg relevant. De beelden van Petra blijven steken in losse letters en namen zonder verband. “En waar is ze nu dan?”, vraagt Petra ten slotte. De moeder van Nadine zegt na afloop tegen haar: “Jij bleef er almaar aan vasthouden dat ze nog in leven was. Je had het gevoel dat ze was weggelopen of zo?” Petra bekent dat ze het gevoel had dat Nadine dichtbij was. Dat zou kunnen kloppen als ze nog als geest door het huis zweeft.
Op basis van de getoonde beelden wijst de publieksjury Marchien aan als winnaar van de finale, met Petra op de tweede en Liesbeth op de derde plaats. Marchien heeft in de laatste uitzending getoond dat ze slimmer is dan menigeen dacht, al was Karin meermaals nadrukkelijk aanwezig om haar bij te staan. Ook de montage werkte mee. Marchien beschikt over het vermogen om niet meer te zeggen dan nodig is en weet op het juiste moment toe te slaan met cryptische uitroepen die ze graag meermaals herhaalt.
De winnares zat evenals Liesbeth al in een pilotaflevering van het programma, die drie jaar geleden werd opgenomen. De programmamakers wisten blijkbaar al goed wat voor mensen ze nodig hadden. Aan de massatests die aan het programma vooraf gingen, namen 229 personen deel, maar lang niet iedereen is geschikt voor de tv. Om ver te komen was een zesde zintuig niet noodzakelijk. De KRO was ook niet werkelijk op zoek naar wonderen maar naar hoge kijkcijfers en een nieuwe doelgroep. Men probeerde publiek te trekken door net te doen alsof de tests heel moeilijk en betrouwbaar waren. Dat lukte redelijk. Er keken ruim een miljoen mensen naar de finale.
Een opmerkelijk feit was dat de paranormale tests van de KRO voortdurend met geweld en onnatuurlijke sterfgevallen te maken hadden: de dood van Matthilde Willink, een standrechtelijk doodgeschoten verzetsman, een dubbele moord in een parkeergarage, een lynchpartij in Den Haag, een hond die in een grasmaaier kwam, de moord op Sjaak Gerwig, een brand met 33 doden, een bomaanslag met zware verminking, drie gesneuvelde Britten, een dodelijk auto-ongeluk, de moord op Tinka van Rooij, de dodelijke val van Chet Baker en de moord op Nadine Beemsterboer.
De verwachting is dat er in de toekomst nog meer programma’s gemaakt zullen worden over vermeende paranormale vermogens. Het feit dat uit wetenschappelijk onderzoek niet is gebleken dat er paranormaal begaafden te vinden zijn die regelmatig helderziende indrukken kunnen oproepen, mag de pret niet drukken. Mensen die erin zijn gaan geloven, kunnen daar vrijwel niet meer vanaf worden gebracht. Hopelijk kunnen de verslagen en analyses op deze website een beetje tegenwicht bieden en maken ze duidelijk hoe men dit soort programma’s met kritische blik kan volgen.
|