Kritische beschouwing van Intelligent Design is gewoon wetenschap
door Cees Dekker & Ronald Meester – Skepter 16.3 (2002)
WAT een eer, de stortvloed van verontwaardigde reacties die het gevolg waren van ons ‘Pleidooi voor een open houding‘ (Skepter, maart 2003). Dat zoveel mensen zo boos kunnen worden over zo een genuanceerd standpunt als wij innemen, heeft ons uitermate verrast.
Een aantal reacties kunnen we gevoeglijk negeren. Zo werden wij nog niet eerder voor crackpots uitgemaakt. Deze betiteling kwam van iemand die na een gloedvol betoog rond het belang van Darwin voor de biologie ons vertelt dat wij maar beter bij onze stiel hadden kunnen blijven, maar die ironisch genoeg zelf hoogleraar in de astrofysica blijkt te zijn. Het is zinloos, en ook onmogelijk binnen de ons gegeven 1000 woorden, om alle beschuldigingen en verdraaiingen van ons standpunt stuk voor stuk aan de kaak te stellen. Met een aantal auteurs van de ingezonden brieven voeren we inmiddels een heel redelijke correspondentie, waar blijkt dat de soep in een eerlijk en open discussie toch vaak niet zo heet is. We beperken ons hier tot een aantal inhoudelijke kanttekeningen.
Zo is er de reactie dat ID niet verenigbaar is met wetenschap. Iemand die dat serieus beweert moet bijvoorbeeld het boek van Del Ratsch maar eens lezen (1). In dit uiterst genuanceerde en kritische boek wordt duidelijk gemaakt dat niets een wetenschappelijke beschouwing van ID in de weg staat. ID is een rationeel concept en geen synoniem van subjectieve verwondering, zoals een van onze critici meende.
Een ander punt van kritiek was dat nog niet goed is uitgewerkt middels welk mechanisme ontwerp wordt gerealiseerd. Dat is waar, maar mogen wij vragen waarom dit ID diskwalificeert als wetenschappelijk? De wetenschap is vol van niet-mechanistische verklaringen. Onderzoek naar de Big Bang, bijvoorbeeld, heeft ruim een halve eeuw gefloreerd zonder een goed inzicht in het mechanisme.
Dan is er ook het uiterst merkwaardige argument dat fouten van het darwinisme niet het gelijk van ID impliceren. Nee natuurlijk niet, mogen wij even vragen waar wij dat hebben beweerd? Het is echter zonder meer mogelijk om een theorie (gedeeltelijk) te verwerpen zonder direct een allesomvattend alternatief te hebben. We kunnen best van mening zijn dat Oswald Kennedy niet heeft vermoord, zonder dat we daarvoor met een andere kandidaat hoeven aan te komen.
Ook werd gezegd dat ontwerp een oudbakken en reeds lang afgedaan argument is. Wij moesten maar een passende begrafenis regelen voor Paley. Het ontwerpidee van Paley is echter nooit doodgegaan. Hoewel Darwins theorie eind 19de eeuw die schijn wel wekte, hebben ontdekkingen in de kosmologie en biologie in de 20ste eeuw laten zien dat dit een voorbarige conclusie was. De nieuwe wetenschappelijke inzichten rond de fine-tuning van parameters in het heelal en de enorme complexiteit van de biologische cel duiden juist meer en meer op een ontwerp.
Een andere reactie behelst de vreemde aantijging dat wij het darwinistisch scenario zouden willen vervangen door ID. Dit misverstand kan alleen maar zijn ontstaan doordat mensen heel graag iets willen lezen in onze woorden, maar wijzelf hebben dit nooit beweerd. Natuurlijk willen wij de evolutie niet uit de biologie halen. Echter, wij wijzen op een aantal uitdagingen aan het darwinistische scenario waarvoor in de verste verte geen zicht op een oplossing is. De site van Gert Korthof heet ‘Was Darwin wrong?’. Deze naam suggereert een veel te simpele of-of discussie over het gelijk van Darwin. Laten we ter vergelijk eens kijken naar Isaac Newton. Was Newton wrong? Het antwoord is nee én ja. Ja, Newton was wrong want zijn mechanica bleek later niet geldig in het hele kleine en in het hele grote, waar zijn theorie werd gecorrigeerd door respectievelijk kwantumfysica en relativiteitstheorie. Newton blijft echter terecht een van de grootste wetenschappers aller tijden want binnen de context van zijn tijd deed hij iets ongelofelijks. Latere ontwikkelingen doen daar niets aan af. Hetzelfde geldt voor Darwin. Het zou best zo kunnen zijn dat de uitdagingen van ID uiteindelijk betekenen dat ook het eenzijdig appèl op Darwin’s scenario niet meer houdbaar blijft.
Het is verder uitermate merkwaardig dat in het redactioneel commentaar (Parariteiten) beweerd wordt dat Pigliucci zou hebben aangetoond dat Dembski ongelijk heeft. We hebben het erop nagezocht en inderdaad, Pigliucci is kritisch. Er zijn echter vele kanttekeningen te maken bij zijn insteek, maar hier ontbreekt de ruimte om daarop in te gaan. Waar Pigliucci de inhoudelijke discussie zoekt, is de redactie van Skepter blijkbaar zo nerveus, dat ze alvast maar schrijft dat wij ons vergalopperen.
Wat is er toch mis met een dergelijk wetenschappelijk proces? Waarom al die heftige reacties? Wij vermoeden dat filosoof Alvin Plantinga wel eens gelijk kan hebben wanneer hij schrijft dat mensen met een atheïstisch wereldbeeld zich van Darwin afhankelijk hebben gemaakt. (2) In een beroemd citaat van Dawkins stelde deze dat Darwin de weg opende om intellectueel bevredigd atheïst te zijn, omdat hij een niet-teleologische hypothese poneerde voor ons ontstaan. Als je gelooft dat wetenschap geheel en al de realiteit moet kunnen verklaren (een geloofsuitspraak, filosofisch geformuleerd in het logisch positivisme en ontologisch reductionisme), dan ben je natuurlijk heel zuinig op Darwin. Als je een vrijer beeld hebt waarin je ruimte durft te laten voor meer dan louter materialisme, dan kun je ook minder verkrampt omgaan met suggesties dat we het uiteindelijk niet alleen van Darwin moeten hebben.
Ten slotte, Gert Korthof beschuldigt ons van misleiding, een zeer zware beschuldiging. Er is volgens hem meer aan de hand dan ons pleidooi voor een open houding: wij zouden God in de wetenschap willen herintroduceren als een soort ‘godfactor’. Toe maar! Hij heeft er niets van begrepen. Wij hebben een pleidooi gehouden voor alternatieve wetenschappelijke ideeën rond de geschiedenis van onze wereld. Wij hangen onze eigen (van elkaar verschillende) levensbeschouwingen aan, met daarin altijd ruimte voor welke wetenschappelijke ontwikkelingen dan ook.
De claims van ID moeten kritisch bezien worden, wij zijn de eersten om dat te erkennen. Maar we willen ze wel bezien. En wanneer wij de claims van ID kritisch beschouwen, dan bedrijven wij wetenschap, en niets anders.
Referenties
1. Del Ratsch, Nature, Design and Science, State University of NewYork Press (2001)
2. Alvin Plantinga, When faith and reason clash: evolution and the bible, Christian Scholar Review XXI 8-32 (1991)
Uit: Skepter 16.3 (2002)
Lees ook de overige stukken uit deze discussie: