Een diploma op bestelling
Diploma mills en postbusuniversiteiten
Wie nog geen doctorstitel heeft, kan er een aanvragen. Waarschijnlijk is uw niveau hoog genoeg en heeft u al voldoende gepresteerd.
door Rob Nanninga – Skepter 20.1 (2007)
DR. Sjoukje Drenth-Bruintjes Ph.D. is counseler psychologe, multidisciplinair counseler, sportconsultant, lerares lichamelijke opvoeding en exitcounseler. In maart 2007 heeft ze haar “Doctorate of Phylosophy in Counseling Psychology” ontvangen.
Zo prees mevrouw Drenth-Bruintjes uit Oude Pekela zichzelf aan in de Wikipedia encyclopedie op internet. Een vaste medewerker wees haar fijntjes op de fatsoensregels: ‘U voegt informatie toe aan verschillende artikelen die niet erg op prijs wordt gesteld. Het is namelijk een link naar een (uw), vermoedelijk, commerciële website, en dat vinden we niet zo fijn bij wikipedia.’
Sjoukje Drenth-Bruintjes beheert verscheidene websites waarop ze reclame maakt voor haar counselingpraktijk. Ze heeft zich toegelegd op leden en ex-leden van religieuze sekten, die ze van hun veronderstelde hersenspoeling probeert te bevrijden. Nadat ze haar bul ontving, plaatste ze overal een doctorstitel voor haar naam en ten overvloede nog PhD erachter, alsof ze twee keer was gepromoveerd. In haar nieuwsbrief nodigde ze iedereen uit voor een koud buffet ter ere van de behaalde graad als ‘Doctor of Phylosophy’ (opnieuw met spelfout). Maar ze vermeldde niet welke universiteit het doctoraat had verstrekt en sprak ook niet over een dissertatie.
Toen ze begin 2006 de officiële opening van haar praktijk in Winschoten aankondigde, was ze naar eigen zeggen nog bezig met een opleiding van de Stichting Counselling Nederland. Deze stichting werkt samen met de niet-geaccrediteerde Rutherford University, die de studie op afstand beloont met een bachelor’s-graad. Het hoofdkantoor bevond zich in Canada, totdat de universiteit vorig jaar last kreeg met de minister van Hoger Onderwijs. Ook de vestiging in de Amerikaanse staat Wyoming kwam onder vuur te liggen doordat de plaatselijke onderwijswetgeving was aangescherpt. Rutherford heeft zich sindsdien teruggetrokken in Swaziland.
Gelukkig had mevrouw Drenth de bachelor’s-graad niet meer nodig nu ze in een keer was doorgestoomd naar een doctorstitel. Haar nieuw verworven wetenschappelijke status leek meteen vruchten af te werpen, want ze werd door drie verschillende kranten geciteerd als deskundige op het gebied van loverboys, lovergirls en religieuze sekten. Metro introduceerde haar als ‘Dr. Sjoukje Drenth Bruintjes Phd, counseler psycholoog’ en het Algemeen Dagblad maakte er zelfs ‘dr. Ph.D.’ van.
Op het randje van smaad
Er was alle reden om te vermoeden dat dr. Sjoukje nooit enig wetenschappelijk werk had verricht en daar ook weinig verstand van had. Wellicht had ze de doctorsgraad gekocht bij het bedrijf DBA Intermediair in Tilburg, dat vanaf 2.500 euro een buitenlandse PhD kan leveren. Je hoeft er niet voor te studeren, want de graad wordt verstrekt op basis van ‘eerder verworven competenties’. Pas nadat je aanvraag is gehonoreerd, krijg je te horen welke universiteit je een diploma wil verschaffen. Je ontvangt dan ook een e-mailadres en een telefoonnummer van een contactpersoon, zodat je zelf kunt verifiëren of het klopt.
Dergelijke postorderdiploma’s ondermijnen de waarde van een echte academische titel, zaaien verwarring en kunnen tot oneerlijke concurrentie leiden. Counseling is een vrij beroep waarvoor geen erkende opleiding nodig is. Cliënten moeten zelf beoordelen welke counselor de gewenste kwaliteiten bezit. Daarbij is een doctor in counselingpsychologie uiteraard in het voordeel. Ook journalisten zijn gevoelig voor zo’n titel. De opinies van mevrouw Drenth-Bruintjes kregen meer nieuwswaarde toen ze zich als deskundige wetenschapper afficheerde.
Wie gaat vissen zonder visakte kan in Nederland een boete krijgen van 75 euro. Maar wie als lokaas een niet erkende titel gebruikt, heeft minder te duchten. Om een MA of PhD achter je naam te kunnen zetten, hoef je niets van wetenschap te weten, want deze graden zijn niet strafrechtelijk beschermd. Minister Plasterk van Onderwijs liet in antwoord op kamervragen weten dat er geen plannen zijn om onterecht gebruik strafbaar te stellen. ‘Dit zou immers onbeoogde consequenties kunnen hebben ten aanzien van het voeren van in het buitenland behaalde titels, terwijl de bachelor-masterstructuur is ingevoerd in Europa om juist tot harmonisatie te leiden’, aldus de minister en zijn ambtenaren. Alleen in Europees verband kunnen hierover afspraken worden gemaakt.
Voordat werkgevers iemand in dienst nemen zullen ze de gegevens meestal willen controleren, maar het is niet bekend hoe deugdelijk dat gebeurt. Waarschijnlijk kan een nepdiploma soms lonend zijn en het is niet verboden om het in je cv te zetten. Zelfstandige ondernemers hebben nog minder te duchten, want zij hoeven zich niet verplicht te voelen hun diploma aan anderen te tonen. Vermoedelijk komen ze ook zelden iemand tegen die ernaar vraagt. Grootspraak is niet zo riskant, want er bestaat nog geen register waar anderen kunnen verifiëren of je met recht een titel voert.
Er is wel een wetsartikel dat mevrouw Drenth verbiedt om ‘dr.’ voor haar naam te zetten. Dat mag alleen wanneer haar diploma zou zijn erkend door de Informatie Beheer Groep in Groningen. Er staat een maximale boete van 2.250 euro op. Justitie voelt zich echter niet snel geroepen om iemand voor zo’n overtreding te vervolgen. Pas wanneer er serieuze benadeelden zijn die bij de politie aangifte doen, is er een kans dat men in actie komt.
In antwoord op een e-mail liet mevrouw Drenth mij weten dat een geaccrediteerde Amerikaanse universiteit de doctorsgraad had toegekend op basis van haar werkervaring als counselor, haar opleiding tot docent lichamelijke opvoeding en alles wat ze verder nog had gedaan. Dit was blijkbaar al zo veel, dat ze geen proefschrift meer hoefde te schrijven. Ze benadrukte dat haar titel door een Nederlandse rechtbank was goedgekeurd, zodat ze deze legaal kon voeren. Mijn twijfels waren naar haar oordeel ‘op het randje van smaad’.
Helens School of Motoring
Als mevrouw Drenth-Bruintjes niet bereid was geweest om nadere inlichtingen te vertrekken, zou haar doctorstitel een raadsel zijn gebleven. Ze had er echter geen bezwaar tegen om mij een kopie van het diploma te verstrekken, want ze was ervan overtuigd dat er niets op aan te merken was. Bovenaan het document stond met grote letters Trinity International University. Wie dat op internet nazoekt, komt terecht bij een evangelische universiteit in de staat Illinois – een beetje buitenissig, maar niettemin officieel erkend door de relevante onderwijsinstanties.
Toch klopt het niet helemaal, want volgens het diploma is de universiteit gevestigd in het plaatsje Wyoming in de staat Delaware. Deze gegevens voeren naar de amateuristische website van Trinity International (www.trinityinternationalcu.com), die zich overduidelijk richt op de verkoop van academische titels. Het registratienummer dat op de site wordt genoemd, komt overeen met het nummer op het diploma.
Via www.archive.org is het mogelijk om oudere versies van een website op te vragen. Daaruit blijkt dat de pseudo-universiteit in 2001 is gestart onder de naam Trinity International University College. Een PhD kostte destijds $1.250. De oude naam is nog te vinden in lijsten van niet-geaccrediteerde universiteiten. In de titelbalk van de huidige homepage staat met kenmerkende slordigheid: ‘Welocme To The Trinity & All Saints International University’. Dat is een andere naam die in het verleden werd gebruikt. Ook het uiterlijk van de site werd meermaals gewijzigd.
In 2002 was de universiteit gevestigd in Wilmington, Delaware. Het adres kwam overeen met dat van Global Corporate Services. In 2005 stapte men over naar Corporations USA in Wyoming, eveneens een commercieel bureau dat diverse bedrijven van dienst is. Iedereen mag in Delaware een firma oprichten zonder daar werkelijk actief te zijn. Je moet alleen jaarlijks wat belasting betalen, maar minder dan in andere staten. Er zijn bureaus die alles voor je kunnen regelen tegen een gering honorarium.
De website van Trinity International heeft een Brits IP-nummer en staat op naam van een Engelse rijschoolhoudster, Helen Steivel. Wie een diploma wil aanvragen moet de benodigde papieren opsturen naar de zogenaamde beoordelingscommissie van de universiteit, die in de Engelse badplaats Blackpool zetelt. Het adres van Helens School of Motoring was in april 2006 nog identiek aan dat van de beoordelingscommissie. Ook het telefoonnummer kwam overeen. Inmiddels verbergt de commissie zich achter een postbusnummer in Blackpool.
Aanvankelijk moesten de aanvragen naar Helens rijschool in Manchester worden gestuurd. Maar in 2005 verhuisde ze naar haar nieuwe aankoop in Blackpool, 43 Grosvenor Street. Ze noemde het Trinity House en had twee kamers over die ze aan gasten verhuurde, bij voorkeur inclusief maaltijden en een intensieve rijcursus. Tot voor kort vermeldde de website van Trinity International nog een tweede vestigingsplaats, het Franse dorpje Longue-Jumelles. Daar heeft Helen een vakantiehuis, dat ze Trinity International Cottage noemt en aan toeristen verhuurt.
Op haar zelfgemaakte universitaire site presenteert Helen zich als Prof. Dr. Helen Steivel en staat zij aan het hoofd van Trinity International University. Haar Dean of Studies heet toevallig Dr. Helen Leviest, dezelfde naam achterstevoren. In de Academische Raad komen we de Zuid-Afrikaanse professor Johan Potgieter tegen. Hij biedt onder de vlag van Trinity zijn eigen cursussen aan, is tevens verbonden aan de St. Clements University (met een hoofdkantoor op de Turks & Caicos Eilanden) en heeft bovendien twee eigen toko’s, waaronder The Queens University of Brighton, die onlangs van Colorado naar Missouri verhuisde. Potgieter heeft zelf al een lange rij van academische titels verzameld. Helens TIU schonk hem een PhD in Aviation Science. Hij mag zich ook beroemen op de titel ‘Grand Doctor of Philosophy’. Hoger is er niet, naar men zegt.
Bisschop Gillick
Helen Steivel werkt samen met Cornelius Anthony Gillick, haar levenspartner. Hij zit al langer in de diplomahandel. In 1991 publiceerde hij het boekje Degrees by Post, dat een overzicht biedt van dubieuze onderwijsinstellingen. Gillick noemt zichzelf niet alleen doctor maar ook bisschop. Hij bestiert een eigen kerkgenootschap, dat regelmatig van naam verandert. Momenteel heet het de Catholic Ecumenical Order, voorheen onder meer de Old Catholic Mission en de Trinity International Church. De kerk is gevestigd op hetzelfde adres als de rijschool. In Trinity House bevindt zich een kleine kapel waar de mis wordt opgedragen en waar soms inwijdingen plaatsvinden. Ook Helen doet mee; zij speelt voor kapelaan.
Gillick missioneert naar eigen zeggen onder voormalige rooms-katholieke priesters. Die kunnen in zijn kerk hun oude professie weer oppakken. Ook anderen kunnen via hem een religieus ambt verwerven of een theologische graad. Hij werd een tijdje als bisschop erkend door de Ecumenical Catholic Church USA. Deze religieuze organisatie, die in 2001 werd opgericht, staat priesters toe om te trouwen en biedt zowel vrouwen als mannen de mogelijkheid zich in korte tijd te scholen voor een geestelijk ambt. Gillick wierp zich op als een overzeese missiepost, maar de ECC heeft de samenwerking met hem in 2007 weer beëindigd.
De website van Gillicks huiskerk is catholicvocation.com. Hij gebruikte in de loop der jaren diverse sites om klanten te werven voor de Trinity International Catholic University, het Trinity Seminary en dergelijke. In zijn rol als katholieke studieadviseur noemt hij zich vaak Father Anthony. Zijn webteksten wekken niet de indruk dat hij hoog is opgeleid. Helen Steivel schreef ergens dat haar man bevoegd is om Engelse les te geven aan buitenlanders. In juni 2005 vroeg Gillick op een forum: ‘Weet iemand een cursus hondenkappen? Ik ben een Gekwalificeerde Kapper met meer dan 20 jaar ervaring maar wanhopig op zoek naar een korte cursus zodat ik mijn eigen Salon kan openen.’ Misschien komt dat wat dichter bij de waarheid.
Het malafide duo opent zo nu en dan weer een nieuwe website of dankt een oude af. Wie belangstelling heeft voor een graad in technische vakken of in bedrijfskunde kan terecht bij hun Advanced Studies Institute. Deze site, die op naam van Gillick staat, verwijst door naar Trinity International en naar professor Potgieter. De site is vermoedelijk door Helen gemaakt, want een link op de hoofdpagina verwijst per ongeluk naar een map op haar pc (/Helen Steivel/My Documents/…). Bovendien luidt de titel van de homepage: ‘Welocme To The Advanced Studies Institute’. Dat klinkt bekend.
De Britse zondagskrant The Observer publiceerde in oktober 2003 een artikel waarin Trinity International werd genoemd als voorbeeld van een diploma mill. De website vermeldde destijds dat men was aangesloten bij de British Association for Open Learning. Dat klonk betrouwbaar, maar er bleek weinig voor nodig te zijn. Leden hoefden slechts schriftelijk in te stemmen met een handvest en werden niet gecontroleerd. The Observer vond het verdacht dat de Amerikaanse universiteit een postbusnummer in Manchester gebruikte, maar kwam Helens rijschool niet op het spoor. Misschien had het ook weinig zin om er achteraan te gaan, want het Britse ministerie van onderwijs liet al bij voorbaat weten dat het niet strafbaar is om buitenlandse diploma’s aan te bieden.
Zolang er geen instanties zijn die ertegen optreden en ook geen ontevreden klanten die hun miskoop aan de grote klok hangen, hoef je geen geraffineerde oplichter te zijn om jarenlang waardeloze diploma’s te kunnen verkopen. Zelfs de amateuristische werkwijze van Gillick en Steivel loont kennelijk de moeite, want hun websites worden nog steeds regelmatig bijgewerkt.
Mastergraad voor een kater
Mevrouw Drenth-Bruintjes dacht dat ze haar titel eerlijk had verdiend op basis van eerder verworven competenties. Een tussenpersoon had alles voor haar geregeld. Ze was wel een beetje verbaasd geweest dat haar werkervaring meteen een PhD waard was. Maar als dit in de VS mogelijk blijkt te zijn, waarom zou je er dan geen gebruik van maken? Mevrouw Drenth wilde wel wat meer gezag uitstralen, want ze had naar eigen zeggen vaak last van religieuze sekten die haar probeerden te intimideren.
Ze geloofde dat haar diploma in Nederland was erkend, want ze had er officiële papieren bij gekregen. Omdat ze alles legaal wilde doen, had ze honderden euro’s extra betaald voor een beëdigde vertaler en een apostillestempel van de rechtbank. Pas toen ze in maart de goedkeuring van de rechtbank ontving, was ze er zeker van dat ze zich doctor mocht noemen. Met het apostillestempel werd de handtekening van de vertaler voor echt verklaard, maar helaas zegt dat niks over de waarde van het diploma. De rechtbank is niet bevoegd om daar een oordeel over uit te spreken.
Mevrouw Drenth vertelde dat ze enkele Nederlandse hoogleraren kent die haar de titel van harte gunnen (waaronder haar schoonvader). Maar nadat ik haar wat informatie stuurde over Trinity International, inclusief een foto van de sektarische bisschop, heeft ze haar doctorstitel en PhD weer geruisloos verwijderd. Op 1 september 2007 opent ze een grotere praktijk in Zuidbroek, met twee verdiepingen en marmeren vloeren. Waarschijnlijk was ze een naïef slachtoffer van een diplomahandelaar die haar had wijsgemaakt dat hij de mazen van de wet kende. Hij was blijkbaar vergeten te vertellen dat je het diploma niet moet laten zien aan iemand die het kritisch onderzoekt. Je kunt er alleen mee bluffen.
Bedrijven en onderwijsinstellingen die te maken krijgen met dubieuze diploma’s kunnen terecht bij het Coördinatiepunt Informatieverstrekking Diploma Mills (CIDM), www.diplomamills.nl. De website werd in 2005 door staatssecretaris Rutte geopend. Het is een initiatief van de IB-Groep (diploma-erkenning) en de Nuffic (diplomawaardering), die zich zorgen maakten over het stijgende aantal valse diploma’s en nepgraden. Dankzij internet zijn ze heel eenvoudig te verkrijgen en sinds de invoering van het internationale bachelor-masterstelsel (in 2002) wekt een buitenlandse graad ook minder argwaan. Onderwijs op afstand is eveneens minder ongewoon geworden.
Het CIDM gaat kosteloos na in hoeverre het diploma van een onbekende onderwijsinstelling enige waarde heeft. Het zou nuttig zijn om de nepdiploma’s nog wat actiever te bestrijden, bijvoorbeeld door een lijst van bekende leveranciers op internet te zetten. De diploma mills zijn echter in veel gevallen ook goed herkenbaar aan hun eigen websites, een soort veredelde prijslijsten die minimale informatie bieden. Er zijn op internet honderden te vinden. Om indruk te maken schermen ze met obscure accrediteringsorganisaties, waarvan er eveneens talloze bestaan. Deze zogenoemde accreditation mills hebben gewichtige en officieel klinkende namen, maar zijn net zo weinig waard als de universiteiten die erbij aangesloten zijn. Soms noemen ze respectabele universiteiten die ze zogenaamd hebben erkend, maar waarmee ze in werkelijkheid niets te maken hebben.
In verscheidene Amerikaanse staten treedt de overheid de laatste jaren harder op tegen postbusuniversiteiten. Er werden meerdere handelaars aangeklaagd en veroordeeld. Bovendien is het al in drie staten verboden om als sollicitant een niet erkend diploma op je cv te zetten. Een bekend voorbeeld van een diploma mill die onlangs werd opgerold was de St. Regis University (SRU). Daarbij werden gegevens van 6000 klanten in beslag genomen, waaronder minimaal 135 Amerikaanse overheidsambtenaren, een aantal in hoge functies. Dit lijkt niet ongewoon te zijn, want in 2004 vond men er ook al 463 toen drie diploma mills hun gegevens ter beschikking stelden aan een onderzoekscommissie.
De website van de SRU deed alsof de universiteit in Liberia was gevestigd en door de plaatselijke overheid was erkend. Maar in werkelijkheid bevonden de oplichters zich in de staat Washington en hadden ze enkele Liberiaanse diplomaten omgekocht. Ze werkten onder meerdere namen en hadden banden met tientallen andere diploma mills. Ongeveer de helft van hun diploma’s werd aan buitenlanders verkocht, onder meer in Saoedi-Arabië en Pakistan.
De zaak kwam aan het licht dankzij de fysicus George Gollin, hoogleraar aan de University of Illinois, die op internet wat kritische informatie over de SRU publiceerde. Niet lang daarna ontving hij e-mails waarin werd gedreigd met juridische stappen. Ze waren zogenaamd afkomstig van de Liberiaanse ambassade. Journalisten brachten de zaak in het nieuws, wat er uiteindelijk toe leidde dat de State Attorney General (procureur) actie ondernam. Volgens prof. Gollin worden er in de VS jaarlijks wel 200.000 pseudodiploma’s verhandeld.
In Pennsylvania was er een procureur die via een medewerker een bachelor’s-graad aanvroeg voor Colby Nolan, zijn zwarte huiskat. De aanvraag werd ingediend bij de Trinity Southern University, die berucht was vanwege de vele commerciële e-mails die men via gekaapte servers verstuurde. Op het formulier werd vermeld dat Colby een paar hbo-cursussen had gevolgd en als krantenjongen, babysitter, fast-foodbereider en winkelchef had gewerkt. De universiteit waardeerde deze ervaring met een Master of Business Administration, die slechts $299 kostte. Voor honderd dollar extra werd er nog een cijferlijst aan toegevoegd en een beschrijving van de lessen die de kater gedurende vier semesters had gevolgd.
Wie in Nederland een zelfstandig beroep uitoefent en een internationale academische graad gebruikt om cliënten te werven – bijvoorbeeld als therapeut, trainer of adviseur – zou eigenlijk verplicht moeten zijn om te vermelden door welke universiteit de graad werd verleend en voor welk vakgebied. Zonder deze informatie is het onmogelijk om de waarde te bepalen. We mogen van cliënten die zich voor een consult of training aanmelden niet verwachten dat ze eerst naar iemands diploma’s vragen. Ze moeten erop kunnen vertrouwen dat ze niet worden misleid en niet minder krijgen dan waarvoor ze betalen. Het zou waarschijnlijk het beste zijn als beroepsorganisaties de diploma’s gaan verifiëren.